Eigenwaarde opbouwen bij pleegkinderen: ‘Ik ben waardeloos’ – een heftig gevoel dat soms naar boven komt. “Ik ben waardeloos,” zegt onze pleegzoon soms. Het is een intens gevoel dat af en toe de kop opsteekt. Eigenwaarde en je plek innemen zijn thema’s die regelmatig terugkeren, logisch maar ook zwaar. Hoe kun je als pleegkind je plek vinden in een wereld die zoveel onzekerheid met zich meebrengt? Het is allesbehalve eenvoudig. In dit blog duik ik in dit thema en deel ik onze ervaringen.
Je overtuigen van hoe waardevol je bent
Je eigenwaarde opbouwen door je steeds te vertellen hoe waardevol je bent, helpt vaak niet echt. Vroeger probeerden we je nog weleens te overtuigen van jouw waarde door je te overladen met positieve gevoelens. Maar meestal reageerde je daarop met nog heftiger gedrag, alsof je ons duidelijk wilde maken dat we je niet echt begrepen. En terecht. Diep vanbinnen weet je het misschien wel, maar nu voel je het gewoon niet. Tegenwoordig proberen we beter aan te sluiten bij jouw gevoel met iets als: “Wat naar dat jij je zo voelt.” Jij hebt niet gevraagd om bij ons te komen; het is je overkomen. Het liefst zou je willen dat alles normaal was, maar dat is het niet. Dat je bij ons bent, vind je vaak fijn, maar nu even niet. Dat gevoel mag er ook zijn. Jij mag er zijn.
Herinneringen ophalen
We kijken samen met onze pleegzoon foto’s. Onze beide pleegkinderen hebben een fotoboek. Leuk om terug te kijken, maar ook een mooi moment om met de kinderen te spreken over hun ontstaansgeschiedenis, die voor onze pleegkinderen heel verschillend is. De oudste werd direct na het ziekenhuis geplaatst, de tweede na zes weken. Op een van de foto’s is het overdrachtsmoment te zien. “Ben ik weggegeven?” vraagt de oudste. Zo lijkt het misschien op de foto, maar zo is het natuurlijk niet gegaan. Het gevoel van waardeloos zijn is al heel jong ergens opgebouwd, zo nu en dan komt het naar boven.
Wat is eigenwaarde eigenlijk?
Eigenwaarde omschrijf ik als het innerlijke gevoel van waarde en respect dat iemand voor zichzelf heeft, los van wat anderen denken of zeggen. Het is het besef dat je waardevol bent, simpelweg om wie je bent, niet om wat je doet of presteert. Voor pleegkinderen is eigenwaarde extra belangrijk, omdat het hen helpt op zichzelf te vertrouwen, hun eigen grenzen te voelen en uit te drukken, en zich veilig te voelen om zichzelf te zijn, zelfs als ze fouten maken of kritiek krijgen. Vooral in periodes van veel druk merken we dat je gevoel van eigenwaarde kwetsbaar is. Toch zien we dat de dieptepunten minder diep worden en dat de hoogtepunten juist sterker zijn. Dit alles heeft te maken met het vinden van jouw plek in de wereld.
Een deuk in je eigenwaarde
Het is heel begrijpelijk dat je eigenwaarde een deuk heeft opgelopen, en dat heeft alles te maken met je start. Als baby ben je direct na de geboorte van je biologische ouders gescheiden en in ons pleeggezin geplaatst. Dit heeft vanaf je eerste levensjaren een diepgaand effect gehad op de ontwikkeling van je gevoel van eigenwaarde. Eigenwaarde ontstaat in eerste instantie door de hechting met ons als verzorgers. We hebben alles gedaan om je als baby een gevoel van veiligheid, liefde en geborgenheid te geven. We hebben geprobeerd een stevige basis van vertrouwen en zekerheid te creëren, zodat je kon voelen dat je waardevol bent en dat de wereld om je heen veilig is.
Niet gemakkelijk
Het was niet gemakkelijk om ons als stabiele, primaire hechtingsfiguren aan te bieden. We weten dat de onzekerheid en verwarring je veel stress hebben bezorgd. Alles wat vertrouwd was in de baarmoeder van je moeder, was opeens weg. De stress die je daar al voelde, draag je nog steeds met je mee. Deze spanning, gecombineerd met een gebrek aan vertrouwdheid en veiligheid, kan gevoelens van onzekerheid en verwarring oproepen. Misschien is dat waarom je soms wordt overvallen door het gevoel dat je waardeloos bent.
Eigenwaarde laten groeien
Vanaf het moment dat je bij ons kwam, werken we eraan om je eigenwaarde te versterken. We willen je laten voelen dat je belangrijk bent en waardevol voor anderen. Samen bouwen we aan een veilige hechting, ook al kunnen veranderingen en overgangen soms onzekerheid oproepen. Elke stap, van de peuterschool naar de basisschool en straks de middelbare school, brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Het gaat niet altijd vanzelf goed, maar wij hebben vertrouwen. Vertrouwen in jou. Vooral in fasen van rust zien we je gevoel van eigenwaarde groeien.
Herstel van eigenwaarde
Vooral in rustige periodes, zoals tijdens de vakanties, zien we jouw eigenwaarde steeds sterker worden. Juist in deze momenten van echte rust kunnen we werken aan belangrijke vaardigheden zoals zelfregulatie, zelfverantwoordelijkheid en zelfbewustzijn. Iedere keer zie ik je weer groeien. Na een stormachtige periode, vaak veroorzaakt door de druk op school, raak je soms uit balans. Je voelt je dan machteloos en waardeloos en uit dat op jouw manier. Maar de stormen worden steeds minder hevig; je vaardigheden, zelfbewustzijn, en zelfstandigheid nemen toe. Je hebt ontdekt dat je geliefd en waardevol bent, en dat besef helpt je om jouw eigenwaarde stap voor stap te herstellen en verder op te bouwen.
Identiteit
Je bent vooral jezelf, en je mag je plek innemen. Wij, als pleegouders, staan altijd naast je, onvoorwaardelijk. Jij mag bepalen welke richting je op wilt en met wie je die weg wilt gaan. Soms vraag je waarom je niet bij je biologische ouders bent, en dat kan soms gevoelens van afwijzing oproepen, of het idee dat je “niet goed genoeg bent.” Dit raakt je eigenwaarde. We begrijpen dat en geven je een knuffel. Die duw je eerst weg, maar later kom je weer terug: “Zullen we samen een film kijken?” We houden van je. “Ik hou ook van jullie.”
Aantrekken en afstoten
Misschien herken je het aantrekken en afstoten ook bij je pleegkind. De strubbelingen met eigenwaarde en het vinden van een plek. Het hoort er allemaal bij, de stormen en de fases van rust. Kalm blijven werkt meestal het beste: aansluiten bij de gevoelens en je kind ruimte geven om te voelen. Het is als pleegouder niet gemakkelijk, en onderweg twijfelden wij ook weleens en neem het gevoel van je machteloos voelen het over. Maar we zien onze pleegzoon telkens sterker in de wereld komen te staan. Het is belangrijk om onze pleegkinderen steeds weer te helpen hun vaardigheden te versterken, zodat ze zelfverzekerd hun plek kunnen innemen. Het vergroten van zelfbewustzijn en het gevoel van je waardeloos voelen aangaan is hierbij de sleutel.
Gerelateerde artikelen
- Wie haalt de slotjes van de jeugdhulpverlening in Amersfoort?
- Zelfvertrouwen vergroten: hoe help je (pleeg)kinderen met boos gedrag
- Een eigen plek voor kleine beer, de knuffel van ons pleegkind
- Met je pleegkind op vakantie: samen de wereld ontdekken
- Pleegouder zijn: een bijzonder positie ten aanzien van het kind
- Gehechtheid pleegouder: hoe zorg je daarvoor?
- Pleegouderschap: wij doen het samen
- Je (pleeg)kind heeft veiligheid nodig. Hoe pak je dat aan nu er een nieuwe leerkracht komt?