Kijken door de traumabril: Hoe onze kijk op ons pleegkind volledig veranderde. Het heeft even geduurd voordat de kwartjes vielen. Maar nu ze zijn gevallen, is er geen weg meer terug. Wat begon met een zoektocht naar antwoorden, eindigde met een compleet nieuwe kijk op ons pleegkind en eerlijk gezegd, onze ervaring geldt misschien wel op de meeste pleegkinderen. Het besef kwam pas toen de leerkrachten van onze jongste met behulp van de Rading van onze jongste zoon met een nieuwe bril naar hem gingen kijken. Geen ‘onderwijsbril’, geen ‘gedragsbril’, maar een traumabril. En wat bleek? Veel van wat we dachten te begrijpen over hem, klopte niet. Zijn gedrag heeft alles te maken met de 1000 dagen. Ik neem je graag mee en hoop dat jij ook weer inspiratie haalt uit dit verhaal.
De eerste 1000 dagen van een kind zijn cruciaal. Dat weten we allemaal. Maar pas als je zelf een pleegkind opvoedt, voel je de impact daarvan in elke vezel van je bestaan. Onze zoon kwam bij ons met een rugzak die groter was dan hijzelf. In de eerste zes weken van zijn leven lag hij in het ziekenhuis. Zijn moeder was daar, maar we weten niet precies hoe aanwezig ze was. Wat we wél weten, is dat er drie momenten zijn geweest waarop hij geen voeding kreeg. We weten ook dat hij met te kleine kleertjes werd aangekleed en dat hij fysiek verstijfd was toen hij bij ons kwam. Armen en benen die amper konden bewegen.
Denk daar eens over na. Een pasgeboren baby die zo vroeg in zijn leven al signalen moet geven dat hij niet oké is, maar die signalen lijken niet opgemerkt te worden. We weten niet precies wat er in die cruciale weken is gebeurd, want er zijn geen rapportages, geen aantekeningen, geen observaties. En daar wringt het. Want terwijl de overheid zware maatregelen oplegt, toezicht, uithuisplaatsing, pleegzorg ontbreekt de documentatie over de ondersteuning in deze kwetsbare fase.
Een cruciaal hoofdstuk in zijn verhaal ontbreekt. En dat vergeten hoofdstuk vergeet, blijkt nu heel belangrijk.
Toen hij een baby was zagen we het al hij accepteerde geen speen. Hij spuugde die direct uit. Zodra hij kon lopen, weigerde hij de buggy. Hij wilde alles zélf doen. En wij dachten toen: “Wat een wilskracht, wat een doorzettingsvermogen.” En wat is hij gemakkelijk in vergelijking met ons andere kind. Maar nu, met die traumabril op, zien we het anders.
Het was geen doorzettingsvermogen. Het was overleven. “Ik moet het zelf doen, want niemand doet het voor mij.”
Dat was zijn onbewuste overtuiging. Die overtuiging nam hij overal mee naartoe: naar huis, naar school, naar sociale situaties. Het verklaart zijn gedrag. Waarom hij niet aanstuurbaar is voor leerkrachten. Waarom hij zich onttrekt aan begeleiding. Waarom hij het lastig vindt om samen te werken. Hij heeft namelijk geleerd dat hij alleen op zichzelf kan rekenen.
De leerkrachten op school waren gewend om te kijken met een “onderwijsbril”. Ze zagen een kind dat slim is, maar niet meewerkt. Ze zagen een kind met potentie, maar dat “niet wil luisteren”. Ze zagen een jongen die opdrachten niet uitvoert, snel afgeleid is en de neiging heeft om zijn eigen gang te gaan. En ja, dat is óók wat wij zagen. Maar dat veranderde allemaal toen we de hulp van De Rading kregen. De Rading bracht begeleiding in de klas en introduceerde iets dat alles veranderde: Trauma-sensitief lesgeven. We leerden om met zijn allen kijken door een traumabril. Het werd duidelijk hoe de eerste 1000 dagen van een onze zoon blijvende impact heeft op de ontwikkeling van het brein, op hoe het stress verwerkt, op hoe de veiligheid zoekt. Ineens zag iedereen wat we al die tijd hadden gemist: Zijn gedrag is logisch. Het is misschien zelfs voorspelbaar.
📍 Waarom hij niet luistert
Het is niet dat hij niet wíl luisteren. Hij heeft geleerd dat luisteren geen verschil maakt.
Hij heeft zichzelf aangeleerd: “Ik doe het zelf.”
📍 Waarom hij zijn eigen plan trekt
Hij vertrouwt op zichzelf. Want als je het zelf doet, kan niemand je teleurstellen.
📍 Waarom hij moeilijk te sturen is
Leerkrachten die hem ‘begeleiden’ met opdrachten en instructies, botsen met zijn innerlijke overtuiging. Begeleiding voelt als controle. Wat wél helpt? Een coachende aanpak. Open vragen stellen, opties geven, hem autonomie geven binnen kaders.
📍 Waarom hij vastloopt bij structuur en regels
Als je altijd in overlevingsmodus zit, is je brein constant alert. Dan is er geen ruimte voor het verwerken van regels. De leerkrachten hebben geleerd dat vertragingstijd hem helpt. Even ademruimte voordat hij aan iets begint.
Wat als we bij álle pleegkinderen door een traumabril zouden kijken? Wat als we zouden stoppen met alleen kijken naar “lastig gedrag” en in plaats daarvan zouden vragen:
Wat is er met jou gebeurd?
Want elk pleegkind draagt iets mee. Elk kind.
Ook als ze een hoge intelligentie hebben. Ook als ze sociaal lijken. Ook als het lijkt alsof ze ‘gewoon mee kunnen’.
Hoe zijn de eerste 1000 dagen geweest?
Welke besluit heeft je kind gemaakt?
We denken vaak dat slim zijn een beschermende factor is.
“Ach, hij redt zich wel, hij is slim genoeg.”
We waren even zijn ontstaansgeschiedenis vergeten.
Maar hoe slim ons kind ook is, het brein ontwikkelt zich niet zonder veiligheid.
De eerste 1000 dagen bepalen hoe je later op hulp reageert. Of je het toelaat. Of je het vertrouwt.
Bij ons kind zie je dat terug in alles:
Het is geen onwil. Het is zelfbescherming.
1️⃣ Geen enkel kind gedraagt zich zomaar ‘lastig’. Ook ons kind niet
Het gedrag heeft altijd een oorsprong. Soms zit die oorsprong in de eerste weken van het leven, en soms verderop. Maar het ís er.
2️⃣ Leerkrachten kunnen het verschil maken. Geweldig hoe de leerkrachten op hun vrije dag terugkomen.
Een leerkracht met kennis van trauma kan in korte tijd het gedrag van een kind ombuigen. Niet door strengheid, maar door te begrijpen.
3️⃣ We mogen bij pleegkinderen vaker eerst door een traumabril kijken.
Of een kind nu heel slim is, sociaal is, of juist heel lastig gedrag vertoont, álle pleegkinderen nemen iets mee uit hun vroegste periode.
Kijk jij naar een kind dat ‘niet luistert’, ‘zijn werk niet doet’ of ‘niet wil meewerken’? Zet eens een andere bril op. Stel de vraag: “Wat heeft dit kind nodig om zich veilig te voelen?” Bij ons veranderde alles toen we dat gingen doen.
Niet alleen voor ons kind, maar ook voor onszelf. Want wat als het niet het kind is dat zich moet aanpassen, maar het systeem? Wat als wij die verandering kunnen zijn? Laten we blijven kijken. Door de juiste bril. Voor elk kind. Elke dag. Ondertussen ben ik al jaren getraind in trauma sensitief lesgeven en tegelijk was het mijn blinde vlek. Wij kijken weer door een traumabril
Dit verhaal is ook weer een voorbeeld van waar je allemaal tegenaan loopt. Ook verhaal in een tijd waar hulp niet vanzelfsprekend is er wel allemaal kwalitatieve goede mensen op school en bij de Rading doen wat ze kunnen. We staan niet alleen en iedere dag komen onze kinderen sterker te staan in de wereld.
Kinderpsycholoog Sander Kooijman deelt zijn persoonlijke reis naar het werken met de binnenwereld van kinderen.…
Vol gas met onze pleegkind naar de brugklas: uitdagingen, tips en praktische handvatten. In dit…
In dit blog voor de Rading schrijf ik over afscheid nemen in pleegzorg: hoe een…
Durf te Voelen: Hoe geef je ruimte aan gevoelens bij jezelf en je kind? Het…
Omgaan met boosheid. In dit blog deel ik praktische tips voor ouders van kinderen met…
Minder boos meer zelfvertrouwen. Welke kwestie pak je eerst aan? In dit blog deel ik…