Overprikkeling bij kinderen overleven: hoe onze pleegzoon zijn rust vond op een druk festival. Vandaag waren we op het UP Festival voor pleegkinderen. Een bijzondere dag, vol activiteiten, muziek, eten, verrassingen en veel andere gezinnen. Een feest voor pleegkinderen die vandaag in het zonnetjes worden gezet en ook hun pleegouder. Maar voor onze pleegzoon van 12, een gevoelig, bedachtzaam en al snel een overprikkeld kind, is zo’n dag niet vanzelfsprekend leuk. Want overprikkeling bij kinderen betekent dat alles tegelijk binnenkomt: geluid, warmte, drukte, blikken van anderen, onverwachte wendingen. In dit blog deel ik onze ervaringen en ik hoop dat ik je ook weer inspireer met iedeeen hoe een overprikkeld kind kunt helpen.
Een circusmoment dat alles veranderde
Na een rondje op het terrein, waar hij vooral achter ons aan liep en de boel in zich opnam, gebeurde er iets moois. Hij bleef staan bij de circusactiviteit. Eerst kijken. Lang kijken. Andere kinderen waren met stokken aan het gooien, ze opvangen met andere stokken. Een lastig trucje. Een geduldige instructeur moedigde kinderen aan, stap voor stap. Ook onze zoon keek. En bleef kijken.
En ineens, pakte hij een paar stokken. Eerst wat onhandig, afwachtend. Maar de instructeur bleef geweldig rustig en stimulerend. Geen haast, geen druk. En na een paar minuten zag je het gebeuren: zijn lichaam ontspande. Hij begon steeds meer te durven en te doen. Zijn bewegingen werden ritmischer en hij kreeg het steeds meer onder de knie. Zijn gezicht meer geconcentreerd dan gespannen. Hij had iets gevonden wat werkte. Een activiteit die houvast gaf. Een moment van rust in de chaos. Dat is wat overprikkeling bij kinderen soms nodig heeft: structuur, eenvoud en aandacht. Het ontstaat zomaar op zo’n druk festival: gewoon op dit moment.
🧠 Wat is overprikkeling bij kinderen?
Overprikkeling bij kinderen ontstaat wanneer het zenuwstelsel te veel signalen tegelijk te verwerken krijgt. Dit kan via alle zintuigen gaan: horen, zien, ruiken, voelen, proeven en ook de prikkel van aangestaard worden, of niet weten wat er komt, telt mee. Ons pleegkind is hier gevoelig voor. We zien vaak een verhoogde alertheid. Zijn systeem gaat sneller ‘aan’. En als er dan veel tegelijk gebeurt: lawaai, fel licht, drukte, warmte, raakt dat systeem overbelast.
In ons geval is geluid een grote trigger. Ook onverwachte gebeurtenissen (iets gaat anders dan gedacht), bekeken worden door anderen, fel zonlicht, onduidelijke afspraken, honger of dorst, het stapelt zich op. Overprikkeling bij kinderen uit zich dan in terugtrekgedrag, frustratie, woede, of juist het blokkeren en niets meer kunnen zeggen of doen.
Zintuigen en triggers: hoe het binnenkomt
Bij onze pleegzoon zijn het vooral deze triggers:
-
Geluid: harde muziek, geroezemoes, onverwachte knallen, kinderstemmen door elkaar.
-
Onvoorspelbaarheid: dingen die plotseling veranderen zonder uitleg.
-
Warmte: fysiek ongemak maakt hem sneller moe en prikkelbaar.
-
Drukte en sociale aandacht: het gevoel bekeken te worden (met de angst voor afwijzing), vooral bij nieuwe mensen.
-
Eten en drinken: niet op tijd eten vergroot de kwetsbaarheid voor overprikkeling.
Wat ons helpt, is het in kaart brengen van deze zintuiglijke ingangen. Overprikkeling bij kinderen begint vaak met één kanaal (bijvoorbeeld geluid) maar verspreidt zich via andere factoren als er niet op tijd ingegrepen wordt. Door onze ervaring kunnen we de overprikkeling vrij goed voorstellen.
Handvatten: wat werkt bij overprikkeling bij kinderen?
Op basis van ons verhaal, deze dag én wat we in de afgelopen jaren geleerd hebben, hier een aantal concrete tips:
1. Gun je kind zijn eigen tempo
Dwing niets af. Kijken is ook deelnemen. Observeren is voorbereiden. Geef je kind zelf de autonomie en laat het zelf kiezen hoe hij het festival wil gaan doen. Het festival up is juist voor hem bedoeld!
2. Zoek activiteiten met herhaling en ritme
Zoals stokken gooien: er zit structuur en voorspelbaarheid in. Dat geeft rust. Eerst kijken en daarna zelf doen. Je bent geneigd hem weg te trekken. Er is nog zoveel meer te doen. Niet doen laat maar, het bekende is nu vertrouwd en veilig!
3. Bied veiligheid door nabijheid
Blijf in de buurt, maar wees niet opdringerig. Laat weten: ik ben hier voor je. Wij nemen wat afstand en tegelijk zijn we er. Zo kan hij zich helemaal groot voelen.
4. Plan bewust pauzemomenten in
Zoek een schaduwplek, drink samen iets, neem een moment zonder prikkels. Op tijd eten en drinken zo belangrijk.
5. Voorbereiden helpt, ook op het onverwachte
Leg uit wat er komt, maar benoem ook dat niet alles voorspelbaar is. En dat dat oké is. Onze zoon wil echt weten hoe de dag gaat en dat weten we vaak niet. In hoofdlijnen geven we wel aan wat er gaat komen. De vertrektijd delen we ook al de avond er voor zodat hij zich voor kan bereiden.
6. Benoem de kleine overwinningen
Toen hij de stokken bleef proberen, ze uiteindelijk ving, en bleef staan, dát was winst. Kijk eens, applaus! Vier het. Zo groeit zelfvertrouwen.
Overleven wordt beleven
Voorheen zouden we halverwege een festivaldag naar huis zijn gegaan. Te veel. Te snel. Te alles. Maar vandaag ging het geweldig. Hij kon het aan. Niet omdat het festival rustiger was, maar omdat hij beter weet wat hij nodig heeft. Er is een heel dorp nodig om een kind op te voeden. Vandaag was het weer zover. Iedereen stond goed op zijn plek. Wij zijn dan zo dankbaar voor alle medewerkers van het up festival.
Overprikkeling bij kinderen is niet iets wat je zomaar oplost. Het vraagt kennis, geduld, afstemming. Maar je kunt leren zien wat helpt en kleine momenten creëren waarin kinderen zich toch verbonden voelen, toch kunnen meedoen. En soms, zoals vandaag, zelfs kunnen stralen.