Achter het verdriet van Finn kijken: gedrag van een kind begrijpen vanuit de binnenwereld

Gedrag van een kind begrijpen begint vaak bij wat je aan de buitenkant ziet.
Huilen. Boos worden. Vastlopen op kleine dingen.

Dat zijn vaak ook de aanmeldingsredenen. Het lijkt alsof dát het probleem is.
En toch vertelt gedrag zelden het hele verhaal.

Wie leert kijken voorbij die buitenkant, ontdekt dat gedrag vaak een poging is om iets te dragen wat vanbinnen te groot voelt. Met gedrag zegt een kind eigenlijk: ik heb hulp nodig. Alleen wordt dat signaal door volwassenen lang niet altijd zo begrepen.

In deze blog neem ik je mee in de casus van Finn, een jongen van vijf.
Niet om zijn gedrag te verklaren of te corrigeren, maar om te laten zien hoe het Binnenwereldmodel helpt om gedrag van een kind te begrijpen zonder het te bestrijden.

Het kerneiland van Finn

Finn is vijf. Hij is leergierig, slim en gevoelig. Hij heeft vriendjes, doet het goed op school en kijkt met een open en nieuwsgierige blik naar de wereld om hem heen.

Als we kijken vanuit het Kerneiland, kijken we naar alles wat er al aanwezig is.
Het Kerneiland staat voor de krachten en hulpbronnen die een kind in zich draagt. Het is de basis waarop een kind kan terugvallen wanneer het zich veilig voelt en in zijn comfortzone is.

Bij Finn is die basis stevig.

Hij beschikt over interne hulpbronnen, zoals:

• het vermogen om te herstellen na verdriet

• de mogelijkheid om verbinding te maken

• het vermogen om, passend bij zijn leeftijd, te reflecteren

Daarnaast zijn er externe hulpbronnen:

• ouders die betrokken zijn en willen begrijpen

• ruimte om te leren door te doen

• een veilige en voorspelbare thuissituatie

Dit is een belangrijk vertrekpunt. Finn is niet stuk. Hij mist niets.
Hij is compleet.

Wanneer hij verbonden is met zijn Kerneiland, zien we gedrag dat past bij zijn leeftijd. Hij is ontspannen, nieuwsgierig en in balans.

Op dit eiland liggen ook zijn krachten:

• een sterk rechtvaardigheidsgevoel

• een scherpe antenne voor sfeer

• betrokkenheid en doorzettingsvermogen

• een diepe wens om het goed te doen

Juist deze krachten spelen later ook een rol in waar het schuurt.

Het moeras van Finn

Het Moeraseiland is het gebied waar het lastig wordt.
Hier raakt Finn overprikkeld en verliest hij zijn stevigheid.

Bij Finn gebeurt dat wanneer:

• dingen anders lopen dan hij had bedacht

• iets oneerlijk voelt

• hij het gevoel krijgt dat hij faalt

Op die momenten zakt hij weg.
Huilen neemt het over. Boosheid blijft hangen. Soms lijkt hij niet meer bereikbaar.

Niet omdat hij aandacht zoekt.
Niet omdat hij manipuleert.

Maar omdat zijn draagkracht op dat moment is overschreden.

Wie gedrag van een kind vanuit dit perspectief bekijkt, ziet geen lastig gedrag, maar een systeem dat zijn grens heeft bereikt. Finn staat dan letterlijk niet meer stevig; hij zit vast in het moeras.

Het pijneiland

Onder het Moeraseiland ligt het Pijneiland. Wanneer de trigger te groot wordt en Finn niet meer kan terugschakelen naar zijn Kerneiland, raakt hij het Pijneiland.

Bij Finn is er geen sprake van een groot trauma.
Wel zien we een kwetsbare kern die bij veel kinderen voorkomt, maar die ze zelf nog niet kunnen benoemen:

• de angst om het niet goed genoeg te doen

• het gevoel dat alles perfect moet

• moeite met teleurstelling

• controleverlies

Voor een kind van vijf zijn dit grote gevoelens.
Te groot om te ordenen. Te groot om woorden voor te hebben.

En als gevoelens te groot zijn, neemt het lichaam het over.
Bij Finn uit zich dat in huilen.

Dat is geen probleemgedrag, maar ontlading.
Een signaal dat er iets geraakt wordt wat nog niet gedragen kan worden.

Wat verandert er als je gedrag van een kind anders leert begrijpen?

Wanneer ouders of professionals dit perspectief innemen, verandert er iets fundamenteels.

Het wordt niet:
“Hij blijft erin hangen.”

Maar:
“Hij is de verbinding met zijn Kerneiland even kwijt.”

Niet:
“We moeten dit stoppen.”

Maar:
“We moeten hem helpen terug te keren naar stevigheid.”

Gedrag van een kind begrijpen vraagt meestal geen nieuwe techniek.
Wel een andere volgorde.

Eerst regulatie. Dan pas reflectie.

We gaan dus vertragen. We gaan de situatie gebruiken om het emotioneel bewustzijn te vergroten.

Gedrag van een kind begrijpen in de praktijk

Drie concrete stappen. Deze stappen kun je morgen al toepassen, thuis of in je werk.

1. Versterk het Kerneiland

Benoem wat er al goed gaat, juist als het schuurt.

“Je wilde dit echt goed doen.”
“Je zag meteen dat het oneerlijk voelde.”
“Wat heb je lang geprobeerd het vol te houden.”

Zo help je een kind terug naar zijn basis. Dat vergroot veerkracht en zelfvertrouwen.

2. Herken het Moeraseiland op tijd

Let op signalen zoals:

• een gespannen lijf

• sneller praten of juist stilvallen

• meer controle willen

Op dat moment helpt vertragen meer dan uitleggen.

Een eenvoudige zin kan al genoeg zijn:
“Het wordt veel, hè. Ik ben bij je.”

3. Benader het Pijneiland indirect

Niet midden in de emotie. Dan staat het systeem nog te open.

Doe dit later, via spel of verbeelding:
“Zullen we tekenen wat er gebeurde?”
“Als dit gevoel een dier was, welk dier zou het zijn?”

Zo wordt pijn draagbaar in plaats van overweldigend.

Zo wordt pijn draagbaar in plaats van overweldigend. Dit zijn weer oefeningen die je kunt vinden in Werken met de binnenwereld of Gelukkige kinderen, gelukkige ouders.

Oefening: De Binnenwereld-kaart

Deze oefening helpt kinderen om woorden en beelden te geven aan hun binnenwereld.

Voor wie: kinderen van 4 tot 10 jaar
Wanneer: na een lastig moment, als de rust is teruggekeerd
Doel: gedrag begrijpen door samen de binnenwereld te verkennen

Leg drie vellen papier neer:

• Kerneiland

• Moeraseiland

• Pijneiland

Begin altijd bij het Kerneiland:
“Wat gaat er bij jou meestal goed?”
“Waar ben je trots op?”

Ga daarna naar het Moeraseiland:
“Wanneer wordt het lastig?”
“Wanneer voelt je hoofd of buik te vol?”

En benader het Pijneiland voorzichtig:
“Waar hoopte je eigenlijk op?”
“Hoe voelt dat in je lijf?”

Sluit altijd af bij het Kerneiland:
“Wat kan jou helpen om weer hier te komen?”

Zo leert een kind: ik raak het soms kwijt, maar ik kan terug.

Deze oefening helpt kinderen om woorden en beelden te geven aan wat er vanbinnen speelt, zonder te hoeven praten over “problemen”.

Tot slot

Deze casus laat zien waar Werken met de Binnenwereld over gaat. Niet over gedrag veranderen, maar over begrijpen waar gedrag vandaan komt.

Door te werken met:

• Kerneiland

• Moeraseiland

• Pijneiland

krijg je taal voor wat kinderen vaak nog niet kunnen zeggen.

In de podcast ga ik hier verder op in, stap voor stap, aan de hand van deze casus. Niet als theorie, maar als manier van kijken. Beluister hem hier:

Toegang tot de binnenwereld van kinderen