Kernkwaliteiten bij kinderen na trauma: hoe lastige gebeurtenissen verborgen kracht onthullen

Kernkwaliteiten bij kinderen ontstaan na trauma  of een ingrijpende gebeurtenis. Veel ouders en professionals worstelen met kinderen die boos, druk of lastig gedrag laten zien. Vaak gaat het om kinderen die ingrijpende dingen hebben meegemaakt, zoals een scheiding, uithuisplaatsing of verlieservaring. Achter dit gedrag ligt vaak meer dan je denkt. Juist een kernkwaliteit kind trauma kan zichtbaar worden: een kracht die is ontstaan om te overleven.

In dit blog neem ik je mee in een casus van een jongen in groep 4. We ontdekken hoe zijn moeilijke gedrag eigenlijk een oplossing is, welke kernkwaliteiten daarachter verscholen liggen en waar je als ouder of professional mee aan kunt werken.

Casus: een jongen in groep 4

Een leerkracht vroeg mij mee te kijken naar een jongen in groep 4.

Wat opvalt in de klas:

• moeite met regels en afspraken, gaat zijn eigen gang

• korte spanningsboog en moeite met concentratie

• snel boos, onaardig of grof

• zoekt contact op ongepaste momenten

• grensoverschrijdend gedrag (duwtjes, scheldwoorden, plagen)

• weinig vriendjes, vaak alleen bij groepsindeling

Thuissituatie

• laaggemiddeld-gemiddeld IQ, functioneren om moeilijk lerend niveau

• op vierjarige leeftijd wisselen van woonplaats en tijdelijk bij familie gewoond

• ouders gescheiden, veel strijd ouders onderling

• moeder op afstand

• Samengestelde gezinnen met stiefouders en halfbroers en zussen

• therapie gehad gericht op trauma bijvoorbeeld EMDR

Naast alle problemen heeft deze jongen ook sterke kanten. Hij is enthousiast, vrolijk en komt graag naar school. Tijdens spelletjes kan hij de regels volgen en plezier maken met klasgenoten. We zien hier dat kernkwaliteiten van het kind ontstaan zijn na trauma

Gedrag als oplossing: de controlebehoefte

Wat lijkt op storend gedrag, blijkt hier een slimme overlevingsstrategie van het kind.

A heeft ervaren dat de wereld onveilig en onvoorspelbaar is. Zijn oplossing is:
“Als ik zelf de regie neem en de aandacht naar me toe trek, dan voel ik me veilig en besta ik.”

Daarom zie je:

• drang naar aandacht

• verzet tegen regels

• boosheid als anderen bepalen wat hij moet doen

Dit is zijn controlebehoefte kind. Voor de omgeving lastig, maar voor hem noodzakelijk om zich staande te houden. Kortom, kernkwaliteiten van het kind ontstaan na trauma

Verborgen kernkwaliteiten achter trauma

Juist uit deze strategie komen kernkwaliteiten naar voren:

• Regie nemen – kan later leiderschap en initiatief worden.

• Niet onzichtbaar willen zijn – bestaansrecht opeisen is een kracht.

• Gevoelig voor onrecht – kan uitgroeien tot een sterk rechtvaardigheidsgevoel.

• Contactgerichtheid – de behoefte aan verbinding is er, al uit hij die onhandig.

• Enthousiasme en levenslust – ondanks alles blijft hij positief naar school komen.

Zo zie je hoe kernkwaliteiten kind trauma hand in hand gaan: pijn en kracht zijn onlosmakelijk verbonden.

Het Binnenwereldmodel toepassen

Het Binnenwereldmodel helpt om de lagen van een kind te begrijpen:

• Kerneiland: enthousiasme, vrolijkheid, contactgerichtheid

• Moeraseiland: boosheid, grensoverschrijdend gedrag, moeite met regels

• Pijneiland: scheiding, uithuisplaatsing, loyaliteitsconflicten, onveiligheid

Door dit overzicht zie je dat storend gedrag niet zomaar ontstaat, maar verbonden is met pijn én kwaliteiten die richting geven aan herstel.
Leden van werken met de binnenwereld leren om met het Binnenwereldmodel te werken.

Waar ga je aan werken?

De vraag is niet: hoe stoppen we dit gedrag? Maar: waar gaan we aan werken zodat dit kind zijn kernkwaliteiten kan inzetten op een positieve manier? Het is hier belangrijk helder kaders te scheppen voor de begeleiding. 

1. Veiligheid en voorspelbaarheid

Heldere kaders en voorspelbare reacties zorgen voor rust.

2. Kaders én keuzes

Bied keuzemogelijkheden binnen duidelijke grenzen. Zo behoudt hij invloed zonder chaos. Dit is een handig handvat waar de leerkracht mee kan werken in de klas.

3. Positieve invloed ervaren

Laat hem ervaren dat hij op een positieve manier impact kan hebben, bijvoorbeeld door verantwoordelijkheden in de klas. Het versterken van eigen autonomie is een belangrijk doel.

4. Kleine succeservaringen

Stimuleer vriendschappen via tweetallen en begeleid samenspel. Spelletjes om regels positief te ervaren. Belangrijk om spel goed te begeleiden. Kortom, de oefeningen van werken met de binnenwereld met bordspellen zijn hier helpend. Naast het leren omgaan met regels zijn ze bruikbaar om emotioneel bewustzijn te versterken.

5. Versterk kernkwaliteiten

Benoem enthousiasme, rechtvaardigheidsgevoel en contactgerichtheid. Zo ontdekt hij dat deze eigenschappen waardevol zijn. De oefeningen die gaan over zelfbeeld versterken zijn ook passend.

Wat ouders en professionals hiervan kunnen leren

Iedere ouder of professional kan zich afvragen:

1. Welke ingrijpende gebeurtenis speelt bij dit kind een rol?

2. Welke kernkwaliteit is daaruit ontstaan?

Door zo te kijken, verschuift de focus van probleemgedrag naar groeikansen. Je ziet niet alleen de last, maar ook de kracht die achter het gedrag verscholen ligt.

Conclusie: van trauma naar kracht

Elk trauma laat littekens na, maar vaak ook een zaadje van kracht.
De jongen uit de casus worstelt zichtbaar, maar toont ook levenslust en een verlangen naar contact. Zijn controlebehoefte en regiedrang zijn niet handig, maar hebben hem geholpen om te overleven.

De taak van ouders en professionals is om hem stap voor stap te laten ervaren dat veiligheid, verbinding en invloed óók mogelijk zijn zonder strijd. Zo groeien kernkwaliteiten uit tot echte kracht.

Verder werken met de binnenwereld

Wil je meer leren over hoe je werkt met kernkwaliteiten en het Binnenwereldmodel?

👉 Ontdek het programma Werken met de Binnenwereld
👉 Doe mee met het werken met de binnenwereld webinar