Kunnen we thuiszitten bij basisschoolkinderen voorkomen?

Kunnen we voorkomen dat basisschool kinderen niet meer naar school gaan en thuiszitten? In mijn werk als kinderpsycholoog en schoolmaatschappelijk werker kom ik jaarlijks kinderen tegen die om verschillende redenen niet naar school kunnen. Daarnaast zijn we pleegouders van twee kinderen met specifieke behoeften, waarvoor naar school gaan een uitdaging is. Voor onze eigen kinderen geldt: het onderwijssysteem van vandaag de daf sluit niet aan bij hun ondersteuningsbehoefte. Ze hebben meer ondersteuning nodig dan wat de school in basis kan bieden. Op sommige momenten is er hulp voor handen en op andere momenten is deze hulp er niet.  De beschikbare hulp vanuit zorginstanties en het passend onderwijs schiet tekort en ook de kinderen en de leerkrachten kunnen de afstand niet overbruggen. Kortom, het lukt niet om een brug te slaan, zodat deze kinderen mee kunnen doen op school.

Thuiszitten bij basisschool kinderen

In Nederland zijn er ongeveer 20.000 kinderen die om diverse redenen thuis kunnen zitten. Elke thuiszitter heeft zijn eigen verhaal. De term ‘thuiszitter’ suggereert dat deze kinderen de hele dag thuis zijn, maar vaak nemen ze deel aan buitenschoolse activiteiten zoals sportclubs en spelen ze af met vrienden. Maar één ding hebben ze gemeen: ze gaan niet naar school. Niet naar school gaan ontstaat niet zomaar, scholen mogen kinderen niet zomaar wegsturen. Er is vaak een aanleiding voor het niet meer naar school gaan van de meeste kinderen. Ik neem je mee met een aantal verschillende verhalen van kinderen.

Verhalen van thuiszitten bij Basisschoolkinderen

Wanneer basisschoolkinderen langere tijd thuiszitten, gaat het meestal om om een combinatie van factoren die ervoor zorgen dat kinderen vastlopen en niet meer naar school gaan.

Bijvoorbeeld Jasper, vijf jaar oud en in de kleuterklas. Hij is extreem moe en overprikkeld en verbergt zich achter een schild van boosheid. De aanpak op school sluit niet aan bij zijn behoeften. De samenwerking tussen ouders en school verslechtert. Er is geen wederzijds vertrouwen. De druk op school resulteert thuis in extreem boos gedrag. De diagnostiek en hulp vanuit zorginstanties laten lang op zich wachten. Deze jongen zit een half jaar thuis.

Anton, tien jaar oud, trekt zich terug en reageert soms extreem heftig. We weten niet wat hem triggert, maar wanneer het gebeurt, vlucht hij of gaat hij de confrontatie aan. Medeleerlingen zijn bang voor hem. Op een dag wordt het zwart voor zijn ogen op school. Hij wil in blinde woede wegrennen. De conciërge houdt hem tegen. Er ontstaat een vechtpartij. Er komen gesprekken met directie en er volgt een schorsing van een paar dagen.  Later blijkt een trauma de oorzaak en nog later blijkt dat zijn ouders gingen scheiden. Opnieuw een combinatie van oorzaken die samenvallen. Gelukkig is een zorginstelling betrokken en wordt zijn medicatie wordt snel aangepast om zijn impulsiviteit te verminderen. Behandeling van zijn trauma wordt gestart.

Oorzaken van thuiszitten bij Basisschoolkinderen

Zoals we hebben gezien, zijn er verschillende redenen waarom kinderen niet naar school gaan. Opvallend is dat bij een groot aantal kinderen met een bovengemiddelde intelligentie dit voorkomt. Soms zijn de oorzaken heel duidelijk, bijvoorbeeld ziekte. Maar de kinderen die ik begeleid hebben vaak een combinatie van factoren. Hieronder staan enkele punten, maar er zijn nog meer redenen. Kinderen die niet naar school gaan, dragen een complexe problematiek met zich mee. Wat ze gemeen hebben is dat deze problematiek nog niet is opgelost.

1. Gezondheidsproblemen: Langdurige ziekte of gezondheidsproblemen kunnen leiden dat kinderen niet naar school gaan
2. Sociale angsten: Kinderen kunnen sociale angst ervaren die hen belemmert om naar school te gaan.
3. Pesten: Slachtoffers van pesten voelen zich mogelijk niet veilig op school en blijven daarom thuis.
4. Leerproblemen: Onopgemerkte leerproblemen kunnen leiden tot frustratie en schoolvermijding.
5. Gebrek aan motivatie: Een gebrek aan interesse in schoolactiviteiten kan resulteren in thuiszitten.
6. Familieproblemen: Instabiele thuissituaties, zoals conflicten of scheidingen, kunnen bijdragen aan schoolverzuim.
7. Angst voor prestatiedruk: Druk om te presteren kan angst veroorzaken, waardoor kinderen thuisblijven.
8. Psychische gezondheidsproblemen: Angst, depressie of andere mentale gezondheidsproblemen kunnen schoolbezoek beïnvloeden.
9. Fysieke beperkingen: Kinderen met fysieke beperkingen kunnen moeite hebben met het bijwonen van school.
10. Gebrek aan ondersteuning: Ouders of verzorgers kunnen mogelijk niet de juiste ondersteuning bieden.
11. Veranderingen in leefomgeving: Verhuizingen of nieuwe omgevingen kunnen spanning veroorzaken en leiden tot schoolverzuim.
12. Gebrek aan vriendschappen: Problemen met het maken of behouden van vriendschappen kunnen leiden tot isolement op school.
13. Gedragsproblemen: Kinderen met gedragsproblemen kunnen worden geschorst of uitgesloten, waardoor ze thuisblijven.
14. Culturele druk: Culturele verwachtingen en verschillen kunnen schoolbezoek beïnvloeden.
15. Slechte schoolervaringen: Negatieve ervaringen op school kunnen leiden tot een aversie tegen school.
16. Verkeerde onderwijsaanpak: Een onderwijsmethode die niet aansluit bij de behoeften van het kind kan leiden tot schoolvermijding.
17. Chronische vermoeidheid: Vermoeidheid kan worden veroorzaakt door verschillende factoren en kan het bijwonen van school beïnvloeden.
18. Traumatische gebeurtenissen: Trauma’s zoals verlies of ongelukken kunnen leiden tot schooluitval.
19. Gebrek aan aansluiting: Kinderen kunnen zich niet verbonden voelen met de schoolgemeenschap, waardoor ze afwezig blijven.
20. Ongunstige schoolomgeving: Een onprettige schoolomgeving kan leiden tot afkeer en uitval.

Aanpak bij thuiszitten bij basisschool en tips om langdurig thuiszitten te voorkomen

Wanneer kinderen niet naar school gaan, is er een complex probleem. In mijn praktijk valt op dat vooral bij jonge kinderen, vaak kleuters, thuiszitten voorkomt. Opmerkelijk is het standpunt vanuit passend onderwijs dat ik regelmatig hoor: ‘We kunnen nog niets, want het kind is nog niet leerplichtig.’ In sommige regio’s zijn echter regelingen voor deze jonge kinderen mogelijk. Maar ook bij oudere kinderen komt het fenomeen thuiszitten voor

Deze tips wil ik meegeven om thuiszitten bij basisschool kinderen te voorkomen:

• Vroegtijdige interventie: Identificeer problemen vroeg en bied passende ondersteuning is van cruciaal belang.
• Betrokkenheid van ouders: Moedig open communicatie tussen school en ouders aan is mijn tweede advies. Hoe lastig ook, blijf respectvol communiceren.
• Mentale ondersteuning: Zorg voor steun aan het kind door gesprekken te organiseren, bijvoorbeeld op school door schoolmaatschappelijk werk of externe begeleiding. Wanneer kinderen thuiszitten, hebben ouders en school een lange adem nodig. Juist deze begeleiding kan op korte termijn steun bieden, de vaardigheden van kinderen versterken, overzicht bieden en de samenwerking met school verbeteren.
• Regelen van opvang voor jezelf en je kind. Ik adviseer ouders om voor de komende maanden opvang te regelen, aangezien werk en opvang vaak problematisch zijn als een kind thuiszit. Uitbreiden van het netwerk is vaak noodzakelijk.

Het complexe probleem van thuiszitten bij basisschool kinderen samen oplossen

Thuiszitten bij basisschoolkinderen kan complex zijn, maar met de juiste ondersteuning, aandacht en inzet van zowel scholen als ouders, kunnen veel van deze uitdagingen worden aangepakt en opgelost. Het is essentieel om een omgeving te creëren waarin kinderen zich veilig voelen, ondersteund worden en gemotiveerd zijn om elke dag naar school te gaan. Let op: deze tips zijn algemeen. In geval van langdurig thuiszitten of ernstige problemen is professionele hulp, zoals een schooladviseur, psycholoog of kinderarts, altijd aan te raden. Wil je naar aanleiding van dit blog een keer bellen maak dan gerust een gratis belafspraak.